Veel klinisch belangrijke geneesmiddelen zoals aspirine, digitoxine, progesteron, cortison en morfine zijn direct of indirect afgeleid van planten. Minder bekend is dat veel antibiotica afkomstig zijn van schimmels. Dit geldt ook voor griseofulvine, de ergotalkaloïden en cyclosporine. Gedurende de laatste drie decennia is er een toenemende erkenning voor de rol van het menselijke immuunsysteem in het handhaven van een goede gezondheid. Ziekten welke nu geassocieerd worden met dysfunctie van het immuunsysteem zoals kanker, chronisch vermoeidheid syndroom, AIDS/HIV, hepatitis en auto-immuunziekten komen steeds meer in het aandachtsgebied van zowel medische onderzoekers als klinici. Historisch gezien worden de grotere schimmels, de paddestoelen, sinds geruime tijd succesvol toegepast in de traditionele Chinese geneeskunde voor vele vormen van immuunstoornissen. In Chinese farmacopeeën wordt het gebruik van meer dan 100 soorten paddenstoelen voor een breed scala aan aandoeningen gedocumenteerd.
Thans worden veel van paddestoelen afgeleide geneesmiddelen geproduceerd door grote Japanse, Koreaanse en Chinese farmaceutische bedrijven. In de westerse geneeskunde maakt men tot op heden weinig gebruik van deze producten. Dit is deels te wijten aan hun complexe structuur en tot voor kort gebrek aan aanvaardbare farmaceutische zuiverheid. Paddestoelen zijn geen taxonomische groep, maar omvatten meer dan 12.000 soorten met macroscopisch zichtbare vruchtlichamen. Hun voedingswaarde en farmacologische eigenschappen worden steeds meer in het westen bestudeerd. Sommigen worden beschouwd als functionele voedingsmiddelen en als een bron van fysiologisch nuttige en niet-invasieve geneesmiddelen, terwijl anderen, welke als niet-eetbaar beschouwd worden, fungeren als een bron van medicinaal gunstige verbindingen. Vanuit een holistische overweging is het gebruik van de eetbare medicinale paddestoelen of hun aftreksels, onder vorm van voedingssupplementen, een bron van nieuwe, voedzame en gezondheidsbevorderende ingrediënten. Er is immers groeiend wetenschappelijk bewijs voor de opvatting dat het dieet veel functies van het menselijk lichaam controleert en moduleert en aldus een rol speelt in het handhaven van de gezondheid. De bewustwording van de relatie tussen voeding en ziekte heeft geleid tot het concept van functionele voedingsmiddelen en de ontwikkeling van de functionele voedingswetenschap. De primaire doelstellingen van de functionele voedingswetenschap zijn het behoud van een goede gezondheid, verbeteren van de homeostase en de voorwaarden creëren voor afname van ziekte. Het onderscheid met de medische en farmaceutische wetenschappen, waar controleren en genezen van ziekten centraal staat, is duidelijk.
Cordyceps sinensis
Enkele van de meest recent geïsoleerde en geïdentificeerde verbindingen afkomstig uit paddestoelen tonen veelbelovende immunomodulerende, antitumorale, cardiovasculaire, antivirale, antibacteriële, antiparasitaire, hepatoprotectieve en antidiabetische eigenschappen. Moderne wetenschappelijke studies over medicinale paddestoelen zijn tijdens de laatste drie decennia exponentieel uitgebreid voornamelijk in Japan, Korea en China, maar ook in de VS en wetenschappelijke verklaringen voor de wijze waarop deze verbindingen inwerken op dierlijke en menselijke systemen verschijnen steeds vaker in wetenschappelijke en medische tijdschriften. Polysacchariden afgeleid uit paddestoelen worden nu beschouwd als verbindingen die in staat zijn dierlijke en menselijke immuunreacties te moduleren en bepaalde tumorgroei te remmen. Zij zouden de aangeboren (niet-specifieke) en verworven (specifieke) immuunrespons van de gastheer versterken en vele soorten immuuncellen activeren die belangrijk zijn voor het handhaven van homeostase, zoals b.v. cytotoxische macrofagen, monocyten, neutrofielen, NK cellen, dendritische cellen alsook chemische boodschappers (cytokinen zoals interleukinen, interferonen, kolonie stimulerende factoren) die een rol spelen in verschillende types immuunrespons. Ook kunnen ze worden beschouwd als meervoudige cytokine-inductoren die de genexpressie van verschillende immunomodulerende cytokinen en cytokine-receptoren kunnen induceren. Lymfocyten verantwoordelijk voor de produktie van antilichamen (β-cellen) en cel-gemedieerde cytotoxiciteit (T-cellen) worden eveneens door deze polysacchariden gestimuleerd. Wat het merendeel van de anti-kanker gerelateerde effecten van paddestoelen betreft, ontbreekt op heden echter een gedetailleerd inzicht in hun precieze werkingsmechanismen.
Tot nu toe werd slechts een beperkt aantal klinische proeven uitgevoerd met polysacchariden uit paddestoelen. Ten tijde van publicatie van onderstaand rapport in 2002 waren volgende produkten aangeboden voor klinische testen: Lentinan uit het vruchtlichaam van Lentinus edodes, Schizophyllan van Schizophyllum commune mycelium bouillon, PSK en PSP uit mycelium culturen van Trametes versicolor en Grifron-D uit het vruchtlichaam van Grifola frondosa. Allen werden onderworpen aan fase I, II en III klinische studies, hoofdzakelijk in Japan en China, maar thans ook in de VS. In veel gevallen beantwoorden de gehanteerde standaarden in deze studies echter niet aan de huidige westerse regelgeving. Uit deze studies blijkt veelal een significante verbetering in de kwaliteit van leven en overleven bij kankerpatiënten. Steeds meer van deze polysacchariden verbindingen worden nu op grote schaal gebruikt in Japan, Korea en China als aanvulling op standaard radio- en chemotherapie. Hoewel de meeste van deze klinische studies extracten van afzonderlijke medicinale paddestoelen gebruiken, hebben sommige recente studies uit Japan aangetoond dat ook mengsels van fragmenten van verscheidene bekende medicinale paddestoelen, als supplement gebruikt naast conventionele therapievormen, gunstige effecten hebben op de kwaliteit van leven van sommige gevorderde kanker patiënten. Eén van de meest bemoedigende observaties tijdens klinische studies is het vermogen van deze van de paddestoel afgeleide polysacchariden om, bij gebruik vóór en tijdens radiotherapie en/of chemotherapie, de bijwerkingen van deze behandelingen aanzienlijk verminderen. De veiligheid van de paddestoel polysacchariden werd reeds uitvoerig bestudeerd met tot heden weinig bewijs van enige toxiciteit. In Fase I klinische studies bleken deze verbindingen tot opvallend weinig bijwerkingen te leiden. Verschillende gezuiverde paddestoel polysachariden zijn sinds enkele jaren in klinisch gebruik in Japan, Korea, China en meer recent in de VS waarbij op heden geen korte of lange termijn toxiciteit gerapporteerd werd.
Lentinula edodes – Shiitake
De toepasbaarheid van de paddestoel polysachariden zal afhangen van het te verwerven verdere inzicht in hun werkingsmechanismen door middel van in vitro en in vivo dier- en weefselkweek proeven en klinische studies op patiënten. Ook is grondige kennis vereist over het doseringsbereik, de extractiemethoden, de bron en de zuiverheid van het ruwe schimmelmateriaal, de duur en frequentie van toediening en het afstemmen van de extracten op de noden van de individuele patiënt op basis van traditionele en moderne diagnostische methoden. Voor uitgebreidere informatie over dit onderwerp wordt verwezen naar het uitvoerige rapport van Smith, Rowan en Sullivan, in opdracht van het Britse Cancer Research Campaign (zie bronvermelding). Dergelijke rapporten bieden westerse oncologen de kans om dit gebied van de kankerbehandeling te evalueren en te beoordelen of hiervoor een realistische rol is weggelegd in onderzoeksprogramma’s in het westen.
Bron: www.academia.edu